Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki ayrı sınıfta eğitim sürdürülmektedir. Tıp Fakültesi eğitiminin ilk üç yılı amfi ve laboratuvarda sürerken, Dönem IV’ten itibaren staj eğitimi başlamaktadır.

Tıp Fakültesi eğitim programı içinde halk sağlığı eğitimi Dönem I, Dönem III ve Dönem VI’da yer almaktadır. Halk sağlığı dersleri Dönem I ve Dönem III ders programı içinde Türkçe ve İngilizce olarak verilmektedir. Dönem VI’da yer alan Halk Sağlığı Stajı Sağlık Ocakları’nda sürdürülmektedir.

DÖNEM I EĞİTİM PROGRAMI

Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı tarihsel süreçte pek çok konunun müfredat programı içerisinde yer almasına katkıda bulunmuştur. Örneğin; 1999-2000 öğretim yılından başlayarak Hücre Bilimleri Ders Kurulu içinde 21 saat süreli “İlkyardım Dersi” ilk kez Ana Bilim dalı öğretim elemanları tarafından yürütülmiştir. Bu program daha sonra Tıp Fakültesi’nin beceri eğitim programı içinde sürdürülmiştir. Son yıllarda Dönem I programı içinde beş saatlik “sigara ve sağlık” isimli bir probleme dayalı öğrenme oturumunun yanısıra çeşitli halk sağlığı konularında 14 saatlik zorunlu ve 14 saatlik de seçmeli olmak üzere 28 saatlik bir ders programı yürütülmektedir. Ders programı Türkçe ve İngilizce öğretim programı için geçerlidir. Derslerin konu başlıkları aşağıda sunulmuştur:

ZORUNLU DERSLER

1. Sağlık-hastalık kavramları ve sağlığın belirleyicileri
2. Halk sağlığı kavramı
3. Sağlığın göstergeleri
4. Türkiye’de önemli sağlık sorunları
5. Kadın ve sağlık
6. Çocuk ve sağlık
7. İş ve sağlık
8. Yoksulluk ve sağlık
9. Beslenme ve sağlık
10. Çevre ve sağlık
11. Yaşlılık ve sağlık
12. Sağlık kuruluşları ve sağlık insangücü
13. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü
14. Sağlığı geliştirme

SEÇMELİ DERSLER

1. Türkiye’de sağlık hizmetlerinin tarihçesi
2. Nüfus ve sağlık
3. Üreme sağlığı ve cinsellik
4. Adolesanlarda sağlık
5. Aile planlaması hizmetleri
6. Aşılama hizmetleri
7. Okul sağlığı
8. Sağlıkta finansman modelleri
9. Uluslararası sağlık
10. Radyasyon ve sağlık
11. Yaralanmalar ve güvenli toplumlar
12. Ergonomiye giriş
13. Meslek hastalıkları
14. Afetler ve sağlık

DÖNEM III EĞİTİM PROGRAMI

Bu dönemde dersler “Halk Sağlığı-Adli Tıp-Deontoloji-Biyoistatistik” Ders Kurulu içinde toplam 84 saat (4 hafta içinde) olarak verilmektedir. Derslerin temel amacı öğrencilerin halk sağlığı yaklaşımını ve önemli çalışma alanlarını öğrenmeleri, Türkiye’de ve Dünyadaki sağlık sorunlarına halk sağlığı bakış açısını getirebilmeleridir. Dönem III Türkçe öğretim programında yer alan konu başlıkları ve her bir konu başlığına ayrılan saatler aşağıda verilmiştir. Aynı ders programı İngilizce öğretim programı için de geçerlidir.

DÖNEM VI (INTERN) EĞİTİM PROGRAMI

Tıp Fakültesi Dönem VI öğretim programı kapsamında intern hekimler iki ay süre ile Halk Sağlığı (Kırsal Hekimlik) stajı yapmaktadır. Ana Bilim Dalı’nın bu staj için hedefi, hekim adaylarına hekimliğin; herkese eşit ve hakça, koruyucu, iyileştirici ve sağlığı geliştirici hizmet sunma mesleği olduğu görüşünü ve davranma becerisini kazandırarak; halk sağlığını olumsuz yönde etkileyen nedenleri kavramaları; sağlıkla ilgili biyolojik, ruhsal, sosyal ve kültürel olayları birlikte değerlendirebilme; bireyi (sağlam ya da hasta) çevresi ile birlikte inceleme ve izleme; sağlık sorularını ve çözüm yollarını epideiyolojik yöntemler kullanarak ortaya koyabilme bilgi ve becerisini kazandırmaktır. Bu kapsamda belirlenen, özel eğitim amaçları aşağıda sıralanmıştır:

• Toplumda sağlık ve hastalığın, yaşam tarzı, çalışma hayatı, genetik, beslenme, nüfus, çevre, sosyal, ekonomik, psikolojik ve kültürel belirleyicilerini kavrama,
• Sağlık hizmetlerinin öncelikle sağlam bireylere verilmesi gerektiğini kavrama,
• Sağlık hizmetlerinde örgütlenme ilkelerini kavrama,
• Birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri arasındaki ilişkiyi ve uyumu kavrama,
• Temel sağlık hizmetlerinin ilkelerini ve uygulanışlarını kavrama, plan yapabilme,
• Temel sağlık hizmetlerinde görev yapan personelin görev, yetki ve sorumluluklarını kavrama ve bir ekip içinde çalışmayı öğrenme,
• Toplumun sağlık eğitiminin ve sağlığı geliştirmeye yönelik çalışmaların önemini kavrama ve uygulayabilme,
• Hizmet içi eğitim ve denetimin önemini kavrama ve uygulayabilme,
• Bir sağlık kuruluşunun yönetimi ve evrak ayniyat kayıtları hakkında bilgi edinme,
• Sağlık kuruluşlarında istatistiksel verilerin nasıl toplandığını ve değerlendirildiğini öğrenme,
• Sağlık örgütü ve diğer kamu ve özel kurumlar arasındaki işbirliği konusunda fikir edinme,
• Toplumun öncelikli sağlık gereksinimlerini belirleyebilme, çözüm üretebilme ve bunları uygulayabilme becerisi kazanma,
• Sağlıkta karar verme sürecinde epidemiyolojik, demografik, ulusal ve yerel sürveyans verilerini kullanabilme becerisi kazanma.

Her iki aylık dönemde (bir öğretim yılı içinde 6 grup halinde) eğitim alan ortalama 45-55 intern, 4-5 kişilik küçük gruplara ayrılır ve Ana Bilim Dalı öğretim üyelerinden seçilen bir Intern Eğitimi Sorumlusu ve Sağlık Grup Başkan yardımcısının hazırlayarak, diğer öğretim üyelerinin onayladığı bir program dahilinde çalışırlar. 2005 yılı Şubat ayında T.C. Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi arasında imzalanan bir protokol gereği, Ankara ili Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı bölgesinde bir sağlık eğitim ve araştırma bölgesi (SEA) kurulmuştur. Halk Sağlığı stajı uygulamaları 2006 yılı Ocak ayından itibaren bu SEA bölgesinde yapılmaktadır. Toplam 31 sağlık ocağı/AÇSAP merkezi bulunan bölgede her dönem rotasyon halinde değişik ocaklar eğitim için seçilirler ve intörn grupları bir danışman öğretim üyesi rehberliğinde bu kurumlarda eğitim alırlar. Danışman öğretim üyeleri ve araştırma görevlileri bölgeye haftalık ziyaretler yaparak, birinci basamak uygulamalarını sahada tartışırlar. 2006 Ocak ayından itibaren Ana Bilim Dalı öğretim elemanlarından biri Keçiören SEA bölgesinde eğitimden sorumlu Sağlık Grup Başkan Yardımcısı olarak çalışmakta ve tüm uygulamaları yerinde izlemektedir.

İki aylık staj programının ilk ayında öğrenciler birinci basamak sağlık kuruluşu çalışmalarına aktif olarak katılarak, koruyucu ve tedavi edici hekimlik uygulamalarını yerinde öğrenmektedirler. Bu dönem için standart bir intörn karnesi geliştirilmiştir. Intörn karneleri kullanılması yolu ile öğrencilerin standart ve eksiksiz bir eğitim almalarının sağlanması hedeflenmektedir. Halk Sağlığı Stajı Intörn Karneleri Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi Ana Bilim Dalı’nın Dönem VI öğrencileri için hazırladığı ve dönem başında öğrencilere dağıtılan “Dönem VI Staj Eğitim Programı”’na paralel olarak hazırlanmıştır. Karneler gerek öğrencilere gerekse birlikte çalıştıkları birinci basamak kuruluşu personeline staj kapsamında öğrencilerden öğrenmeleri/yapmaları beklenen konu ve çalışmalar konusunda rehberlik eder; haftalık ziyaretlerde danışman öğretim üyelerince değerlendirilir ve her çalışma tamamlandığında ilgili danışman/sağlık personeli tarafından imzalanır.

Stajın ikinci ayında internler danışman öğretim üyesi rehberliğinde belirledikleri bir konuda epidemiyolojik bir araştırma planlar, verilerini toplar, istatistiksel analizlerini yaparak rapor hazırlarlar ve stajın son günü intern hekimler ve Ana Bilim Dalı öğretim üyelerinin yer aldığı bir toplantıda sunarlar. Araştırmanın her safhasında danışman öğretim üyesi ve araştırma görevlileri ile görüşülerek çalışmalar sürdürülür. Araştırma yapmanın amacı intern hekimleri meslek hayatlarına atılmadan önce bilimsel bir araştırma planlama, uygulama ve sunma bilgi ve becerisi ile donatmak ve mümkün olduğunca, çalışılan sağlık ocağının sunduğu hizmetleirn iyileştirilmesi ve zenginleştirilmesine yönelik ipuçları elde etmektir. Bu nedenle, araştırma konularının belirlenmesinde çalışılan sağlık kurumlarının ihtiyaçları ve incelemek istedikleri sağlık problemleri ile hizmet sunulan bölgenin özelliklerine öncelik verilmektedir.

Genel özellikleri yukarıda tanıtılan Halk Sağlığı Stajı programının içeriği alt başlıklar halinde aşağıda detaylandırılmıştır:

1. Stajın ilk günü tanıtım ve son günü değerlendirme programı: Stajın ilk gününde Ana Bilim Dalı’na yeni gelen intern hekimler stajın içeriği, programın özellikleri, beklentiler ve benzeri konularında bilgilendirilirler; kendilerinin stajdan beklentileri alınır; stajı tanıtan bir eğitim paketi ve intern karneleri dağıtılır. Sonrasında Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri ve araştırma görevlilerinin tümünün katıldığı bir toplantıda “Halk Sağlığı Kavramı” tartışılır ve Ana Bilim Dalı çalışmaları tanıtılır. Günün ikinci yarısında keçiören Sağlık Grup Başkanlığı (SGB) bölgesi ve Ankara İli Sağlık Müdürlüğü’nden gelen hekimler grup ile tanışır ve SGB ve il genelinde yapılan aktiviteler, yönetim, sağlık sistemi ve benzeri konusunda bilgiler aktarırlar ve interlerin katılacakları çalışmalar konusunda karşılıklı beklentiler paylaşılır. Stajın son günü, araştırma sunumlarını takiben intörn hekimlerden, staj deneyimleri ve görüşleri alınır ve standart bir geribildirim formunu doldurmaları istenir. İsim alınmadan yapılan bu geribildirim doğrultusunda gerekiyorsa bir sonraki intörn gruplarının eğitim programları revize edilir.
2. Birinci Basamak Çalışmalarına Katılım: Stajın ikinci günü itibarı ile intörn hekimler çalışacakları ocaklara giderler. Sağlık Ocağı/AÇSAP merkezlerindeki çalışma sırasında danışman öğretim üyeleri intörnleri periyodik olarak ziyaret eder, çalışmaları değerlendirir ve deneyimlerini paylaşırlar, varsa eksikler tamamlanır. Bu dönemde, intörnlerin “temel sağlık hizmetlerini” kavramını öğrenmeleri ve uygulamaları gözlemeleri hedeflenmektedir. Bu kapsamda intörn hekimler, sağlık yönetimi; kadın, anne, çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri; bulaşıcı hastalıkların kontrolü; sağlık eğitimi; çevre sağlığı hizmetleri; hasta bakımı ve tedavi hizmetleri ve sağlık ile ilgili kayıtlar konusunda bilgi ve uygulama becerisi kazanırlar.
3. Seminer ve Küçük grup Tartışmaları Programı: Staj kapsamında intörn hekimler belirli bir program dahilinde teorik ve uygulamalı ders ve seminerler için Ana Bilim Dalı’na gelirler. İki ya da dört grup olarak yapılan bu eğitim aktivitelerinde, Sağlık Ocağı Kayıtları ve Ölçütler; Sağlık Eğitimi ve Sağlığı Geliştirme; Sağlık Yönetimi; Çevre Sağlığı; Kadın Sağlığı ve Aile Planlaması; Sağlıkta Karar Verme Süreci; Halk Sağlığı Etiği; Salgın İncelemesi; Toplum Beslenmesi ve İş Sağlığı konularında seminerler ve küçük grup tartışmaları yaparlar. İnteraktif eğitim teknikleri ile düzenlenen bu seminere konuyla ilgili öğretim üyesi ve araştırma görevlileri rehberlik ederler. Adli Tıp Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri de bu seminerler kapsamında intörnler ile “Birinci Basamak Adli Tıp Uygulamaları ve Hekimlerin Adli Sorumlulukları” konusunu tartışmaktadır.
4. Aile Planlaması Kursu: Ana Bilim Dalı’nda “Tıp Fakültelerinde Mezuniyet Öncesi Aile Planlaması Eğitiminin Güölendirilmesi” projesi çerçevesinde başlayan ve daha sonra tıp fakültelerinin müfredat programlarına konularak kurumsallaştırılan bir aile planlaması kurs programı yürütülmektedir. Bu kurs programında intörnlere aile planlaması yöntemlerinibn uygulamalı eğitimi verilmektedir. İki ay süren intörn stajı süresinde bir kez kurs programı düzenlenmektedir. Bu eğitim her staj grubunda aile planlaması kurs porgramına katılmaya istekli 6-7 intörn hekime verilmektedir. Aile planlaması teorik eğitimini Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı’nda alan hekimadayları, sonrasında rahim içi araç takjma uygulaması pratiğini alanda yapmaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından sertifika programı olarak kabul edilen bu program 10 iş günü sürmekte ve interaktif eğitim teknikleri kullanılarak, bu konuda eğitici eğitimi almış halk sağlığı araştırma görevlileri ve öğretim üyelerince, teorik ve uygulamalı dersler verilmektedir. Kurs programında ile planlaması kavramı, aile planlaması yöntemleri konusudna temel kavramlar ve yeni bilgiler aktarılmakta, aile planlaması kliniğie başvuran çiftlere hizmet sunumunda danışmanlık yaklaşımı öğretilmektedir. Aile planlaması ünitesinde kadın üeme sistemi muayenesi, bazı üreme sistemi hastalıklarının tanı ile tedavi yaklaşımı ve birinci basamakta aile planlaması yöntemleri uygulamalı olarak öğretilmektedir. Bu kursu başarı ile tamamlayan intörn doktorlara, mezun olduklarında Sağlık Bakanlığı tarafından aile planlaması uygulama sertifikası verilmektedir.
5. Araştırma Planlama ve Uygulaması: Sataj kapsamında, tüm öğrenciler Dönem 3’de teorik olarak aldıkları epidemiyolojik yöntemler eğitimini tazelerler ve stajın ikinci ayı kapsamında Danışman öğretim üyeleri rehberliğinde epidemioylojik bir araştırma önerisi hazırlar, sunar, uygun şekilde veri toplar, topladıkları verileri istatistiksel açıdan analiz eder, yorumlar, rapor eder ve staj bitiminde sunarlar. Araştırma uygulamalarının her basamağında danışman öğretim üyeleri ve bölüm araştırma görevlileri ile birlikte çalışırlar, Anablim Dalı öğretim elemanlarından ilgili konuda uzmanlaşmış olanlar da çalışmaya destek olurlar. Çalışma planı hazırlandığında Ana Bilim Dalı öğretim elemanları ve staj yapan internlerin birlikte katıldıkları bir toplantıda çalışma grubuna geri bildirim yapılır ve (varsa) düzeltmeler/eklemeler gerçekleştirilir. Her çalışma için, araştırma ile ilgili kurum veya kuruluştan izin alınmakta, çalışmaya katılanların aydınlatılmış onamları alınmaktadır. Araştırmanın planlanması, veri toplama ve raporlanması aşamalarında gizlilik ilkesine bağlı kalınmaktadır. Çalışmaların analizi aşamasında öğrenciler istatistik paket programları ve yazılım programları kullanma becerisi elde eder, farklı istatistiksel analiz yöntemlerini öğrenir ve uygularlar. Bu uygulamalar sonrasında intern hekimlerin bilimsel araştırma teknikleri konusunda temel bilgi ve becerisi edinmeleri sağlanır. Staj kapsamında yapılan araştırmalar halk sağlığının etkileyen herhangi bir konu ya da durum ile ilgili olabilir, bilgi, görüş ve davranış araştırmalarından klinik-laboratuar tabanlı araştırmalara göre farklı konu ve yöntemde araştırma uygulanabilmektedir. Konu seçiminde çalışılan sağlık kurumu ve hizmet bölgesinin sağlık durumu, ihtiyaçları, toplumun özelliği ve araştırılacak konunun sağlık hizmeti sunuma olası etkileri gözönünde bulundurulur. Çalışma raporlarından bir örnek bölümde daha sonra gelecek intern gruplarına rehberlik etmesi için arşivlenirken, bir kopya da araştırmanın yapıldığı kuruma sunulur. Talep edildiği durumlarda, intern hekimler çalışılan kurum ya da kuruluşta kısı bir sunum da yapar ve çalışma sonuçları özetlerler. 2005 yılından itibaren, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi web sayfasında oluşturulan bir link ile, intern çalışmalarının kısa özetleri ve tanıtım bilgilerine ulaşım sağlanmıştır. Bazı intern grupları, staj kapsamında gerçekleştirdikleri çalışmaları yurtiçi ve yurtdışı konferanslarda sunmakta veya yazılı yayın haline getirerek, medikal dergilerde yayınlamaktadır. Bu şekilde, daha meslek hayatına atılmadan, ilk medikal araştırmalarını yayınlayan öğrenci sayısı giderek artmaktadır. Seminer programları kapsamında sağlık eğitimi ve iletişim teorik dersleri alan intörnler hazırladıkları araştırma raporunu sunarken bu tür interaktif teknikleri uygulama şansını da kullanmaktadır.
6. İntern eğitimi yeterlilik değerlendirmesi: İki aylık stajın tamamlanmasında, öğrencilerin çalıştıkları birinci basamak kurumlarının sorumlu hekimleri (kurum çalışmalarına katılım ve devama ilişkin), danışman öğretim üyesi (eğitim aktivitelerine katılım ve araştırmaya ilişkin) ve seminer/küçük grupları danışman öğretim üyeleri (katılım ve devama ilişkin) internlere not vermekte ve bu notları standart ağırlıklandırılması ile intern staj notu hesaplanmaktadır.